Propolis, kit pszczeli

Propolis to wyjątkowo często spotykana nazwa w kręgu produktów pszczelich. Naturalnym jest więc, ze wzbudza ona zaciekawienie i pytania: co to właściwie jest cały ten propolis, zwany również kitem pszczelim? Jaki ma on związek z pszczołami?

Wyjaśniając znaczenie terminów „propolis” i „kit pszczeli”, warto zwrócić uwagę na związek tej drugiej nazwy z kitem – a więc znanym wszystkim ludziom, materiałem budowlanym, który ma za zadanie uszczelnianie i wypełnianie wolnych przestrzeni i wszelkiego typu szpar czy otworów. Podobieństwo to nie jest bynajmniej przypadkowe.

Otóż kit pszczeli spełnia podobne zadanie. Tyle że wszystko to odbywa się w mikroświecie pszczół – to znaczy w ich domu, jakim jest ul. Te sprytne stworzenia wypełniają nim wszelkie luki w konstrukcji ula, ale również stosują go do zupełnie innych celów. Przykładowo, jeżeli w ulu pojawi się martwy intruz, który jest jednak zbyt duży, aby pszczoły mogły samodzielnie wynieść jego ciało na zewnątrz, to wtedy dochodzi do zastosowania przez nie propolisu. Pszczoły pokrywają kitem ciało szkodnika, a to ma zapewnić jego powolniejszy rozkład. Co za tym idzie pszczoły zabezpieczają swój dom od wszelkich bakterii, które mogłyby się wydzielić w procesie rozkładu, a następnie rozpierzchnąć po ulu.  

Pozyskiwanie propolisu

Z czego powstaje kit pszczeli i jak jest zbierany? Substancja ta, to nic innego jak lepka żywica. Rośliny wydzielają ją w poranionych miejscach, aby zabezpieczyć je przed infekcjami bakteryjnymi i chorobami. Pszczoły pobierają żywicę z tych miejsc i mieszają ją z woskiem pochodzącym z ich własnych gruczołów oraz swoją śliną. W efekcie powstaje kit pszczeli stosowany przez nie w konstrukcji ula oraz w celach dezynfekcyjnych. Najwięcej kitu pszczoły pozyskują w okresie jesiennym. Nie jest to zresztą zaskakujące. To naturalne, że przed okresem zimowym chcą te sprytne owady zabezpieczyć swoje domostwo przed nieprzyjaznymi zawirowaniami pogodowymi.

Co ważne, tylko niewielka część pszczół zajmuje się poborem przyszłego propolisu. Zdecydowana większość z nich zajmuje się bowiem najważniejszymi celami tego gatunku: wyszukiwaniem i zbieraniem nektaru pod miód oraz pyłku kwiatowego. Kolor propolisu uzależniony jest od rodzaju rośliny z żywicy której został on wytworzony. I tak: w przypadku brzozy ubarwienie kitu pszczelego będzie czarne. W przypadku olszy – żółte, a w przypadku topoli będziemy mieli do czynienia z propolisem o barwie brązowej. Ponadto skład chemiczny kitu wykazuje duże zróżnicowanie w zależności od wielu czynników zewnętrznych. Mowa tu choćby o regionie geograficznym, gdzie propolis został wytworzony, od pory roku jaka była w momencie powstania, a nawet… od konkretnej rasy pszczół, jaka odpowiedzialna była za powstanie tego konkretnego kitu pszczelego.

Propolis – właściwości i zastosowanie kitu pszczelego

Obserwując życie zwierząt, również ludzie zapragnęli czerpać korzyści z użytkowania propolisu. Okazało się wówczas, że produkt ten wykazuje interesujące właściwości lecznicze. Kit pszczeli posiada bowiem właściwości przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe, przeciwgrzybiczne, regeneracyjne, a także przeciwbólowe. Jak więc widać dziedziny lecznicze w jakich z powodzeniem stosować można propolis są bardzo rozbudowane, szerokie i pojemne. Wielkim błędem jest więc traktować ten produkt wyłącznie jako pszczeli odpowiednik kitu, który służy do zatykania niedoskonałości czy wyrw w powierzchni. To istotna jego funkcjonalność, ale na pewno nie jedyna i – z punktu widzenia ludzkich potrzeb – z pewnością nie najważniejsza. Ludzie bowiem przede wszystkim upodobali sobie korzystanie z propolisu do celów zdrowotnych i leczniczych. Wykazuje on w tym zakresie wielkie właściwości. Przede wszystkim jednak jako środek pomocniczy, wspierający proces leczenia czy korygowanie jakiś wad ludzkiego organizmu bądź ciała. I to właśnie w tego typu celach najczęściej wykorzystuje się kit pszczeli.    

Na co pomaga kit pszczeli i jak go stosować?

Wgłębiając się szczegółowiej w prozdrowotne zastosowania kitu pszczelego okazuje się, że przyspiesza on gojenie się wszelkich ran, otarć, oparzeń oraz odcisków. Należy posmarować nim ranę, tuz po tym gdy ona powstanie. W tym celu warto posiadać w domowej apteczce specjalną maść propolisową. Kit pszczeli wspomoże również nasz organizm w walce z nieprzyjemną dolegliwością, jaką jest grzybica stóp. Warto w tym celu posmarować ranę wspomnianą już maścią z propolisem. Zanim to jednak zrobimy, należy skonsultować się z dermatologiem. Każdy typ grzybicy wymaga osobnego podejścia i nie zawsze maść propolisowa okaże się skuteczna. Świetnie sprawdza się również smarowanie maścią propolisową obolałych dziąseł. Ponadto krem z propolisu jest często wykorzystywany w kosmetologii – jego stosowanie pomoże utrzymać jędrność i urodę skóry twarzy.

Niesamowite właściwości wykazuje propolis w leczeniu odleżyn. Bardzo mało który naturalny środek przynosi tak wspaniałe efekty w leczeniu tej dolegliwości jak właśnie – tworzony z żywicy – kit pszczeli. Kit pszczeli wykazuje także zastosowanie w znieczulaniu bólu w stomatologii. Pokrycie obolałego zęba przy pomocy maści propolisowej daje świetne efekty i zdecydowanie łagodzi odczuwany ból. Należy jednak zastrzec, że stosowanie propolisu na własną rękę nie jest wskazane. To znaczy powinno się bazować na produktach kitu pszczelego, które uzyskawszy odpowiednie atesty sprzedawane są m.in. w aptekach. Są to choćby maści czy krople propolisowe.

Domowe próby modyfikowania propolisu – ogrzewanie czy czyszczenie nie są polecane, gdyż mogą skutecznie pozbawić ten naturalny środek jego drogocennych właściwości. Warto przy tym podkreślić, że nawet i bez tego propolis po roku przechowywania traci znaczną część swoich biologicznych właściwości. Z kolei po dwóch latach nie wykazuje on ich już wcale. Zastosowania propolisu nie należy więc odkładać w nieskończoność i przechowywać w domowej apteczce zbyt długi czas. Należy także podkreślić pewna nietuzinkową właściwość propolisu – produkt ten bowiem nie rozpuszcza się w wodzie. Bardzo dobrze rozpuszcza się za to w spirytusie, eterze, a także acetonie.

Przeciwwskazania

Przy stosowaniu propolisu nie wolno zapominać, że może on powodować u użytkowników reakcje alergiczne. Należy więc rozsądnie podchodzić do czerpania z jego wspaniałych właściwości i przystępować do tego ze stuprocentową pewnością, iż nie jesteśmy uczuleni na ten typ pszczelego produktu. Zagrożenie alergią na propolis nie jest specjalnie wysokie i dotyka w przeważającej mierze osoby cierpiące na zaburzenia dermatologiczne. Pomimo to i tak warto upewnić się przed zastosowaniem kitu pszczelego, czy nie dotyczy to i nas, aby później nie być zaskoczony na przykład nieprzyjemnym odczynem, który pojawi się na naszej skórze po skorzystaniu z propolisu.  

Gdzie kupić propolis?

W kontekście przedstawionych powyżej, znamienitych właściwości propolisu naturalne wydaje się być pytanie o to gdzie można takowy produkt otrzymać. Odruchowe wydaje się być skierowanie konsumenta do apteki, jednak to może być nie do końca dobry trop, zważywszy na wysokie ceny jakie występują w tych miejscach w przypadku produktów zawierających kit pszczeli. Dlatego też warto skorzystać z usług którejś z pasiek, bądź – najlepiej – zapoznać się z ofertą sklepu internetowego zajmującego się produktami pszczelimi. To także jest swego rodzaju pasieka, tyle że… wirtualna. Ma to ten plus, że nie musimy jeździć specjalnie do innego miejsca, aby kupić dany produkt, a mamy do niego dostęp cały czas, w każdej chwili, gdy tylko jesteśmy online. Pod względem cenowym zakup propolisu w sklepie internetowym wydaje się również bardzo opłacalny. Zwłaszcza w porównaniu z cenami we wspomnianych już aptekach.  

Ciekawostki o propolisie

Jak już wspominaliśmy, początki historii korzystania z propolisu przez ludzi sięgają czasów starożytnych. Także z antyku pochodzi jego egzotycznie brzmiąca (dla polskiego ucha) nazwa. W języku starożytnych Greków oznacza ona „przedmurze miasta”. Nazwa ta wzięła się stąd, że pszczoły wyściełają kitem pszczelim wejście do ula. Robią to w celach dezynfekcyjnych. Dzięki temu każda pszczoła, która zjawia się w ulu przechodzi niejako przez propolisowy węzeł sanitarny. Ma to zabezpieczyć wnętrze pszczelego domu przed pojawieniem się w nim bakterii  czy niebezpiecznych drobnoustrojów i – jak pokazuje praktyka – spełnia swą rolę znakomicie. Inną, zakorzenioną w starożytności ciekawostką związaną z propolisem jest kwestia stosowania go przez ówczesnych ludzi.

Na przykład kapłani egipscy sięgali po kit pszczeli w niezwykle ważnym, w egipskiej kulturze starożytnej, procesie mumifikacji zwłok. Używali więc oni propolisu do niemalże tych samych celów, co pszczoły w stosunku do nieżywych intruzów w ulu. O propolisie pisały, a także korzystały z jego właściwości, liczne wielkie postacie czasów starożytnych – w tym grecki filozof Arystoteles czy rzymski poeta Wergiliusz.

Źródła:

• Wolfgang Oberrisser: Miód. Propolis, pyłek, wosk, Wydawnictwo Multico, 2009. ISBN 9 78-83-7073-765-8.
• Bogdan Kędzia, Elżbieta Hołderna-Kędzia: Leki z pasieki. Produkty pszczele w profilaktyce i lecznictwie, Wydawnictwo Duszpasterstwa Rolników, 2005. ISBN 9788374011303.
• Bogdan Kędzia, Elżbieta Hołderna-Kędzia: Propolis w leczeniu chorób skóry, Fundacja Pomocy Człowiekowi i Środowisku “Humana Divinis”, Toruń 2009. ISBN 9788391868355.

Marta Szulc-Cichocka